هەڵە باوەكان بۆ ڕاڤەى بەشێك لە ئايەتەكان

سێیەم

[الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ]

محمد مەلا محمود تاوگۆزى

ئەم ئایەتە پیرۆزەى سورەتى (النور): [الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ أُولَئِكَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ]. وەها لێکدراوەتەوە کە مەبەست لێی ئەوەیە: دەبێت پاکان و چاکان لە ژنان و پیاوان لەگەڵ یەکترى هاوسەرگیری بکەن، خراپ و پیسەکانیش هەروەها..

لە ڕاستیدا ئەم واتایە وەکو بنەما و لقێک لە پرۆسەى هاوسەرگیری، هەروەها وەک بەشێک لە واتاى گشتیى ئایەتەکە دروست و بەجێیە، بەڵام تەواوى مەبەستەکەى تێدا کورت نەکراوەتەوە، هەروەکو زانایان فەرموویانە.

بەڵکو وەکو هەرکام لە پێشەوایانى تەفسیر: (تەبەرى، ئیبن کەسیر، قورتوبی، نەحاس) فەرموویانە: مەبەست ئەوەیە وتەى پاک و چاک هى پیاوان و ژنانى چاک و پاکە، گوتەى خراپ و پیسیش هى پیاوان و ژنانى پیس و خراپە.

هەروەها ئەمە بۆچونى پێشینانى پێش ئەوانیشە (خودا لێیان ڕازى بێت)، وەک: (ئیبن عەباس، عەتا، موجاهید، سەعیدى کوڕ جوبەیر، شەعبی، زەحاک). بە بەڵگەى ئەوەى دەبێ کۆتایی ئایەتەکە بە سەرەتاکەیەوە ببەسترێتەوە، کە  باس لە گوتە دەکات و، دەفەرموێت: [أولئك مبرءون مما يقولون]. ئەمە سەربارى ئەوەى هۆى دابەزینەکەیشى دەربارەى گوتەى ناڕەواى دووڕووەکان و بەشێک لە بڕوادارن بوو دەرهەق بە دایکمان (عائیشە، خودا لێی ڕازى بێت).

هەروەها بە بەڵگەى ئەوەى لە چەند ئایەتێکى دیکەدا تەریب لەگەڵ وشەى (كَلِمَةً)، وشەی (طَيِّبَةً) یاخود (خَبِيثَةٍ) هاتووە، وەک ئایەتەکانى: [أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِتُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ]. إبراهيم: 25 و 26. [وَهُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَهُدُوا إِلَى صِرَاطِ الْحَمِيدِ]. الحج: 24.[إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ]. فاطر: 10.

وەکو دەبینین (كَلِمَةً طَيِّبَةً/ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ/ الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ/ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ) هاوشان و تەریبی یەکتر هاتوون، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ ئەو ڕاڤە دروستەى ئێمە مەبەستمانە و زانایان بۆ ئایەتەکەیان کردووە.

لەلایەکى دیکەوە ئەگەر بڵێین: ئایەتەکە تایبەت بە هاوسەرگیرییە و، ژن و پیاوى چاک، یاخود خراپ دەبێ لەگەڵ یەکترى هاوسەرگیری بکەن، ئەوا لە ڕاڤەى ئەم ئایەتانەى خوارەوەدا توشی ئیشکال دەبین؛ چون ئەوکات –پەنا بەخودا- نا واقیعی و ناتەباییەک لە فەرمایشتى خودا دێتە گۆڕێ؛ ئەویش ئەوەیە هەریەک لە پێغەمبەران (نوح) و (لوت) سەلامى خودا لەسەریان، کە بژاردە و نمونەیی بوون لە چاکى و پاکیدا، هاوسەرەکانیان بێ باوەڕ بوون و ناهاوتا بوون لەگەڵیان، لە بەرامبەریشدا کەسێکى خراپ و پیسی وەک (فیرعەون) هاوسەرەکەى چاک و پاک بووە. خۆ گەر بێت و ئێمە واتا باوە ڕواڵەتییەکە وەربگرین، ئەوا لەم نمونە بەرجەستانەى قورئاندا دەکەوینە و هەڵە و لاسەنگییەوە. [ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ]. التحريم: 10 و 11.

،