پ.د.فرست مرعي
گۆمان تێدا نینە کو مێژوو خۆ دووبارە دکەتەڤە، ئەرێ پەیوەندی چییە دناڤبەرا شەهیدبوونا ئەلحسێن کورێ عەلی خودێ ژێ ڕازی و خێزان و پشتەڤانێن وی ل کەربەلا ل سالا) ٦١ك/٦٨١ز( ،و بزاڤێن کەتیبەیێن حەشدا شەعبی یا وەلائی بۆ کۆنترۆلکرنا باژێرێ مووسل و لایێن وێ یێن رۆژئاڤا) تلەعفەر و شنگار(، و لایێن وێ یێن رۆژهەلاتی دەشتا نەینەوا )گوند و باژێرکێن مەسیحی و ئێزدیان: بەرتلە، قەرەقوش- ئەلحەمدانیە، بەعشیقە، بەحزانێ و تلکێف( ل ئەڤێ دوماهیێ) ٢٠١٧-٢٠٢٠ز(؟ ب گۆتنەکا دی: بزاڤا ب شیعەکرنا وان ب رێیا بشتبەستنێ ل سەر هندەك ڤەگێرانێن مێژوویی یێن درەنگ ژلایێ هندەك ژێدەر و سەرچاوێن کو نە جهێ باوەریێنە ل دەڤ مێژوونڤیس و جوگرافیێن موسلمان ،وەك دهێتە زانین کو مووسل پایتەختا عەرەبێن سونەیە، هەروەسان ناڤەندا سەنگا سونێن عیراقێ و دەڤەرێ هەموویێ یە .
ئەوە چیروکا ئەلعەتەبە ئەلحسێنیە ب رێیا پیلان و بزاڤێن وێ یێن بەردەوام ل گەل هندەك ژ کارمەندێن زانکۆیا مووسل ئەوێن بووینە لایەنگرێن وێ ژبەر چەندین پالدەران، بزاڤ بۆ نەخشەکێشانا رێکەکا جوگرافی هاتییەکرن ،هاتییە نیاسین ب )سەبایا ئەلحسێن(، ئەوژی حڕمەتێن وی) ژنێن وی( بووینە ئەوێن ل ١٠ی موحەرەم یا سالا) ٦١ك/٦٨١ز( ژ کوشتنێ قوڕتالبووین ل سەردەستێ لەشکەرێ ئەمەوی، زۆربەیا ئەندامێن وێ ژ شیعەیێن کوفە بوون ئەوێن موبایعە کرین بۆ موسلم کوڕێ عوقەیل کوڕێ ئەبو تالب کوڕێ مامێ ئەلحسێن کوڕێ عەلی و نوینەرێ وی بۆ ناڤ خەلکێ کوفە بەری وی ب دەمەکی کێم، مێژوونڤیس ئەلمەسعودی یێ شیعەبووی دبێژیت)) هەموو ئەوێن ل کوشتنا ئەلحسێن ئامادەبووین ژ سەربازان و دژایەتییا وی کرین و ب کوشتنا وی ڕابووین خەلکێ کوفە بوون ب تایبەتی(()١(.
سەبارەت ب پەیڤا سەبایا ئەوا ژێدەرێن شیعی ل ئەڤێ دوماهیێ بکارئیناین ،یا جێگیر د ژێدەرێن مێژوویی یێن سەرەکی دا مینا: ئەلدەینەوەری )م: ٢٨٢ك(، ئەلتەبەری )م: ٣١٠ك(، ئەلمەسعودی )م: ٣٤٦ك(، ئبن مسکەویە )م: ٤٢١ك( و ئبن ئەلئەسیر )م: ٦٣٠ك( و یێن دیتر ، پشتی شەرێ )الطف( ب کوشتنا ئەلحسێن کورێ عەلی و یێن د گەلدا ب دوماهیك هاتی نەهاتییە پشتڕاستکرن کو هاشمیە یان قرشیە هاتینە سەبی کرن ،هەتا دەمێ ژن و کچ و خێزانا ئەلحسێن بۆ عوبەیدوڵلا کوڕێ زیاد) والیێ کوفە( ئیناین ))باشترین تشت کری فەرمانا مالەکێ بۆ وان ددەت ل جهەکی گرتی )معتزل( ل گەل مەزاختنا خەرجی و ئازۆقەی بۆ دەبارا ژیانا وان(، و زارۆکێن وان ژ دەڤ عوبەیدوڵلا کوڕێ زیاد بۆ یەزید هاتنە هنارتن داکو ب ئەرکێ وەلی ئەمریێ وان ڕابیت، و بۆچوونا خۆ ل سەر جێبەجێ بکەت نەکو ڕەفتارا سەبایا ل گەل بهێتەکرن) ٢(.
یا ڕاست ئەوە کو ئافرەت ل گەل عەلی کوڕێ ئەلحسێن یێ ناسناڤکری ب )زین العابدین( بۆ بارەگایێ خیلافەتێ دهێنە هنارتن ل شام. ئەلتەبەری دبێژیت)) عومەر کوڕێ سعد ژن و زارۆکێن وی دبەتە لایێ عوبەیدوڵلا… ئەوژی وان بەرهەڤ دکەت و بۆ یەزید دهنێریت… ئەوژی دئینیتە دناڤ خێزانا خۆدا، بەرهەڤ دکەت و دئینیتە باژێری(( )٣(.
بەلێ ئەبو حونەیفە ئەلدەینەوەری دبێژیت: ))پاشی ئبن زیاد ڕادبیت عەلی کوڕێ ئەلحسێن ل گەل ئەو ژنێن د گەلدا بەرهەڤ دکەت، و ب رێ دئێخیت بەرەڤ یەزید کوڕێ معاویە ل گەل زحر کوڕێ قەیس، محقن بن ثەعلەبە و شمر کوڕێ ذي ئەلجوشن، دچن تا دگەهنە شام ،و دچنە دەڤ یەزید کوڕێ معاویە ل باژێرێ دیمەشق و سەرێ ئەلحسێن د گەل واندا بوویە و دهاڤینە بەر دەستێ وی. پاشی شمر دئاخڤیت… دەمێیەزید گولێ دبیت چاڤێن وی ب رۆندك دکەڤیت و دبێژیت: )دێ ب تاعەتا هەوە ڕازیبام بێی کوشتنا ئەلحسێن ،نەفرەتا خودێ ل ئبن مەرجان بن، بەلێ ب خودێ! ئەگەر ئەز خودانێ ویبام دا لێبۆرم، دلۆڤانییا خودێ ل سەر ئەبا عەبدوڵلا بت( …ل دیڤ دا فەرمانێ ددەت کو ئاڤاهیێ ئافرەتێن وی بۆ زریەتا ئەلحسێن بهیتە ڤالاکرن، دەمێ خوارن بۆ یەزیدی دهات داخواز ژ عەلی کوڕێ ئەلحسێن و برایێ خۆ دکر و ل گەل وی دخوارن(( )٤(.
ئبن مسکەویە دبێژیت: …)) پاشی ئافرەت و عەلی کوڕێ ئەلحسێن }ئانکو زەین ئەلعابدین{ دهێنە بەرهەڤکرن، و ل گەل لەشکەرەکی دچن دگەهیننە باژێری(( )٥(.
بەلێ سەبارەت پلانا ڕێرەوێ ب رێ کەڤتنا ئافرەتێن ئەلحسێن )سەبایا( ژ کوڤە بۆ بنگەهێ خیلافەتا ئەمەوی ل دیمەشق، دانەرێن نەخشەیێ رێکێ پشتبەستنێ ل سەر هندەك ژێدەرێن درەنگ یێن شیعەیان دکەن ئەوێن بۆ سەردەمێ مەغولان دزڤرن کو نەجهێ باوەریا مێژوویی و میتۆدۆلۆژینە پشبتەستن ل سەر بهێتەکرن بەلکو ڤەگێرانێن سەختە و چێکری دوور ژ ڕاستیێ تێدا هەنە، بۆ نموونە: عیماد ئەلدین ئەلحسێن کوڕێ عەلی کوڕێ محەمەد کوڕێ ئەلحسێن ئەلتەبەری، خودانێ پەرتووکا الکامل البهائي ئەوێ ل سالا) ٦٩٨ك/١٢٩٩ز( دژیا، و ل دیڤدا پشتبەستن ل سەر ژێدەرێن نوی و هەڤچەرخ کرینە مینا: عەباس ئەلقمی) ١٣٥٩ك/١٩٤٠ز( یێ ناسیار ب پەرتووکا )مفاتیح الجنان( یا تایبەت ل دۆر سەرەدانا عەتەبەیێن پیرۆز یێن شیعەیان، و پەرتووکەکا دی هەیە ب ناڤونیشانێ )نفس المهموم في مصیبة حسین المظلوم( بابەتێ ڤەکۆلینا سەبایا و مەزارگەهـێن هاتینە دروستکرن ل سەر رێکێ. و ل دوماهیێ پەرتووکا زانایێ ئایینیێ لبنانی یێ هەڤچەرخ جەعفەر ئەلمهاجر) ١٩٤١ز( یا بناڤێ) موکب الأحزان( یا ل سالا ٢٠١١ز هاتییە چاپکرن، کو وەکو نەخشە رێگایەك دهێتەدانان بۆ مەزارگەهێن شیعە ئەوێن هاتینە ئاڤاکرن دناڤبەرا کەربەلا و شام دا، کو ژ باژێرێ کوفە دەستپێدکەت و دچیت بۆ تکریت، مووسل ،ئاسکی مووسل، نصێبین، بالس- مسکنە، چیایێ ئەلجوشن )رۆژئاڤا حەلەب(، حماة، حمص، بەعلەبەك و ل دیمەشق ب دوماهی دهێت.
ژلایەکی دیڤە ژێدەرێن مێژوویی و جوگرافی یێن ئیسلامی یێن باوەرپێکری ئەوێن بەری نۆکە ئاماژە پێ هاتییەکرن چ ئاماژەیەك ب ئەوێ رێکێ نەداینە ئەوا حورمەتێن ئەلحسێن گرتینە بەر ژ کوفە بۆ شام ،ژبەرکو ئەو رێکا بەرنیاس یا وی دەمی )رێکا بەریدێ( بوویە، ئاراستێ وێ ژی ژ کوفە بوویە بۆ رۆژئاڤا ب رێکا )بادیة شام( بۆ دیمەشق .
هەروەسان ژێدەرێن شیعی یێن درەنگ رێکا چوونا سەبایا رۆن نەکریە ژ کوفە بۆ شام، لەوا جوداهیا بۆچوونا ل سەر چار ڕێرەوان )مسارات( چێبوویە، کو دبیت کاروانێ سەبایا یێ دهێتە بەحسکرن دئێك ژ ئەوان ڕێرەوان دا دەربازببیت، ئەوژی ل دیڤ ئەڤا ل خوارێ:
- رێکا بیابانێ – رێکا بادیە ،ئەگەر هەیە کو ئەو رێکە گرتبیتە بەر، درێژیا وێ نزیکی) ٩٢٣کم(ن، ئەوێ رێکێ ب درێژیا بتری) ١٤٧کم( هەڤپشکی ل گەل رێکا ژ کوفە بۆ مەدینە هەیە .
- رێکا رووبارێ فورات، درێژیا وێ ب) ١١٩٠-١٣٣٣کم( دهێتە خەملاندن .
- رێکا سولتانی ،یان ژی رێکا هەڤسۆ ل گەل رووبارێ دیجلە، درێژیا وێ ب )١٥٤٥کم( دهێتە خەملاندن.
- رێکا کوفە بۆ دیمەشق ب رێکا: تکریت – مووسل – ئاسکی مووسل – نصێبین – حەلەب، درێژیاوێ نزیکی) ١٨٠٠کم(ن .
دیارە کو ئەوان رێکا کورت و جێگیر یا مێژوویی نە هەلبژارتییە ب رێکا پارێزگەها ئەنبار، ژبەر مەترسیا هەبوونا ئەمریکیان ل وێدەر و ل ئەردێن سوریا یێن ب هەڤسنوور.
ژێدەرێن شیعی ناکۆکن ل دۆر ئینانا ناڤێن مەزارگەهـ و مەقامێن شیعی ل دەڤەرا مووسل و رەخ و دۆرێن وێ، ژبەر نەبوونا وان دبنیاتدا! و ئەگەر هەبن بێ گۆمان بۆ سەردەمێ دەستهەڵاتداریا بەدرەدین لوئلو ل مووسل دزڤرن ل دوماهیا سەردەمێ عەباسی) ٦٣٠-٦٥٧ك/١٢٣٣-١٢٥٩ز(، ئەوژی مەملوکەکی ئەرمەنی بوو حاکمێ مووسل دکەتە ئەتابك ل سەر کوڕێن خۆ پاشی دکەت وەصی پشتی مرنا خۆ، بەلێ خیانەتێ ب ئەمانەتی دکەت و ب پیلانان دژی کوڕێن نورەدین ڕادبیت ،و هەموویان دکوژیت، پاشی دشێت کۆنترۆلێ ل سەر مووسل و ڕەخ و دۆرێن وێ بکەت هەر ژ سالا ٦٣٠ك/١٢٣٣ز دا .
هەروەسان بەدرەدین لوئلو هاریکاریا سەرکردێ مەغولی هولاکو دکەت ب ڕێیا هنارتنا فرقەیەکا لەشکەری ب سەرکردایەتیا کوڕێ خۆ ئیسماعیل وەك پشتەڤانی بۆ هێرشا سەر بەغدا، و پشتی هێرشا بەغدا دچیت بۆ دیتنا هولاکو، و دیاریێن ئەنتیکە پێشکێشی هولاکو دکەت، و ب هەموو شیانێن خۆ بزاڤکر شیعەگەریێ ل مووسل بەلاڤبکەت، و هەموو ڕێورەسمێن شیعەگەریێ ژ رێپیڤانا کاروانان، ئاڤاکرنا مەزارگەهـ و مەقامێن سەختە و چێکری ل سەر بنیاتێ قوتابخانە و مزگەڤتێن ئەهلێ سونە و جەماعە، کو وانێن زانستێن ئیسلامی بۆ ئەهلێ سونە تێدا دهاتنە پێشکێشکرن ل مووسل .
نەرازیبوونا ئێکانە یا دژی بەدرەدین لوئلو هاتییە ئەنجامدان ل سەر بەلاڤکرنا شیعەگەریێ، ژلایێ شێخ ئەبی محەمەد شەمسەدین کوڕێ شێخ عودەی کوڕێ شێخ صەخەرێ ئەمەوی خودانێ رێچکەیا عەدەوی بوویە )٥٩١-٦٤٤ك/١١٥٤-١٢٤٦ز( کو ب هەموو شیانێن خۆ دژایەتییا وێ دکر، لەوا شەرێ وی دهێتەکرن و دهێتەگرتن و ل گەل لایەنگرێن خۆ دهێتە کوشتن ب دارڤەکرن، ل دیڤدا هێرشەکا لەشکەری دهنێرتە سەر پەرستگەها لالش ئەوا دکەڤیتە باکوورێ قەزا شێخان ل رۆژهەلاتا مووسل ل چیایێن کوردان ،و گوڕا شێخ عودەی کوڕێ مسافرێ ئەمەوی دهێتە خرابکرن) ٤٦٧-٥٥٧ك/١٠٧٣-١١٦٢ز(، و هەستیێن وی ژ گۆڕێ دهێتە دەرخستن و ئاگری بەرددەنێ و لایەنگرێن وی پەرت و بەلاڤەدبن، ئەگەرێ وێ ژی ئەوبوویە ب هزرا وان کو یەزیدی بۆ خەلیفێ ئەمەوی یەزیدێ کوڕێ معاویە دزڤریت .
ل دیڤ دا نزیکی) ١٥( مەزارگەهێن سەختە کو چ ڕاستی و بنیاتەك بۆ نەی، ل سەر قوتابخانە و مەزارگەهێن سونی دهێنەدانان، و ناڤێن وان دهێنە گوهارتن داکو باژێر ب شێوێ شیعاتیێ بهێتە بەرچاڤ و شێوێ ڕەسەن بهێتە گهۆرین ،گەلەك ژ ئەوان جهان پەیمانگەهـ و قوتابخانێن مزگەڤتان بووینە تایبەت ب ئەهلێ وسونە و جەماعەڤە کو تێدا زانستێن ئیسلامی دهاتنە خواندن، ژ گرنکترین ئەوان قوتابخانان:
- قوتابخانا ئەلعزیە ئەوا زانستێن شەرعی تێدا دهاتنە خواندن بۆ ئەهلێ سونە و جماعە ل مووسل ،دهێتە گوهارتن بۆ مەشهەدێ ئیمام عەبدولرەحمان .
- قوتابخانا نوریە یا سونی دهێتە گوهارتن بۆ مەشهەدێ ئیمام موحسن .
- قوتابخانا )النظامیة( یا سونی دهێتە گوهارتن بۆ مەشهەدێ ئیمام عەلی الأصغر .
- مەزارگەهێن ئاڤاکری بەری وی ناڤێن وان دهێنە گوهارتن، مینا مەزارگەهێ ئەمیر ئیبراهیمئەلجەراحی دهێتە گوهارتن بۆ مەشهەدێ ئیمام ئیبراهیم کوڕێ موسا الکاظم .
زێدەباری ئاڤاکرنا مەزارگەهێن سەختەیێن نوی کو ژمارا وان یازدەیە.
ئەوان هەموو مەزارگەهـ و مەشهەدان چ بنیاتەکی مێژوویی نینە، و چ ژێدەرێن مێژوویی و جوگرافی یێن باوەرپێکری ئاماژە پێ نەکریە، بەلێ هاتینە چاندن بۆ ئارمانجێن تایفەگەری ل سەردەمێ هێرشا مەغولی دا بۆ سەر عیراقێ، و نۆکە بەرهەمێ وێ دهێتە خوارن پشتی هێرشا داگیرکاریا ئەمریکی بۆ سەر عیراقێ ،ئەهلێ سونە و جماعە ل عیراقێ دهێنە پشتگۆهاڤێتن، هەر وەکو جارەك دی ژنوو بەدرەدین لوئلو دەرکەڤتی ،ژبەرکو ل دیڤ ویدا ل دیڤ پێنگاڤێن وی کەڤتینە، وەقفا شیعی پشتبەستن ل سەرکریە د بانگەوازیا خۆدا کو ئەو مەشهەدێن ئاماژە پێکری ئەوقافێن شیعانە! و ئەهلێ سونە بەری چەندین سەدەیان دەستبسەردا گرتییە!
پاشی ئەنجومەنێ نوێنەرێن عیراقێ ئەوێ بتریا ئەندامێن وێ شیعە د چارچۆڤەکی یاسایی دا دشێن ئەوان بانگەواز و گۆتنان دەربازبکەن و بێخنە ژێر مولکێ وەقفا شیعی دا هەر ژ سالا ٢٠٠٥ز، بێی بەرچاڤ وەرگرتنا ئێکەتیا نشتیمانی .
جهێ ئاماژێیە کو پێکهاتێن شیعی ل پارێزگەها نەینەوا هندەك مەزارگەهـ و مەشهەدێن سەختە هەنە بێی پشتبەستنێ ل سەر ژێدەرێن مێژوویی یێن باوەرپێکری بکەن کو ئەوێ چەندێ بسەلمینیت، بەلکو دکەڤیتە د چارچۆڤێ ئایینداریا گەلی دا )التدین الشعبي(. بۆ نموونە تایفا شەبەك یا شیعی ئەوێن ل بەشێن رۆژهەلاتا مووسل د ئاکنجی، سێ مەزارگەهـ هەنە:
یێ ئێکێ: مەزارگەهێ ئەلرضا کورێ موسا ئەلکاظم، دکەڤیتە گوندێ تیزخراب یێ سەر ب ناحیا بەعشیقەڤە .
مەزارگەهێ دوویێ: مەزارگەهێ زەین ئەلعابدین، دکەڤیتە گوندێ عەلی ڕەش یێ سەر ب ناحیا بەرتلە ڤە .
مەزارگەهێ سیێ: مەزارگەهێ ئەلعەباس، دکەڤیتە ناحیا ئەلشەلالات یا دکەڤیتە رۆژهەلاتێ مووسل .
و شیعێن تورکمان ل قەزا تلەعفەر و دەڤەرێن رەخ و دۆر ئەوێن دکەڤنە رۆژئاڤا مووسل، ل دیڤ تۆمارێن فەرمانگەها وەقفا شیعی حەفت مەزارگەهـ و مەقامن، ژ هەموویان گرنکتر: مەزارگەهێ ب ناڤێ سەعد کوڕێ عوقەیل. هەروەسان مەزارگەهـ و مەقامێن کوردێن شیعە هەنە ل قەزا شنگار، ژوان:
مەزارگەهێ زەینەبا بچیك، ل گەل مەقامێ زەینەبا مەزن، مەزارگەهێ سەید ذاکر ئەلدین ئەلئەعرەجی. گۆمان تێدا نینە ئەو هەموو مەزارگەهـ د سەختەنە و ئال ئەلبەیتا پێغەمبەر محەمەد )سلاڤێن خودێ ل سەربن( چ پەیوەندی پێڤە نینە ب تنێ ژ لایێ ناڤی نەبیت .
هەروەسان عەتەبا ئەلحسێنیە ئەوا بارەگایێ وێ ل باژێرێ کەربەلا، دیارکریە کو ئەو لژنا زانستی ئەوا هاتییە پێکئینان ژلایێ وانڤە ل گەل دوو ژ مامۆستایێن زانکۆیا مووسل ئێك ژوان پسپۆرە دبوارێ شوێنەواراندا و یێ دی دبوارێ جوگرافیێ دا، کو گەهشتینە ئەنجامێن گرنگ! ل دۆر ڕێرەویا چوونا سەبایا، ل گەل گەهشتنا بەلگەیێ گۆرێ عەبدولرەحمان کوڕێ عەلی کوڕێ ئەلحسێن، زێدەباری ئەوی بەرێ سەرێ ئیمام ئەلحسێن دانایە سەر، و ئەو هەموو د چارچۆڤێ پلانێدانە بۆ دووبارە ئاڤاکرنا گۆری و بەری و ئەو جهێ کاروانێ سەبایا لێ ڕاوەستیایی ل دەڤەرا بلط )بلد( ئەسکی مووسل، ئانکو باکوورێ مووسل .
بەلێ ب دیتنا عەرەبێن سونە و کورد، ئەو بزاڤێن دەستنیشانکرنا رێکا سەبایا، بۆ دەستبسەرداگرتنا ئەردێن وان و سەپاندنا )دەسەلاتا شیعە و حەشدا شەعبی یە ل سەر ئەوان دەڤەران(، ژبەرکو ئاڤاکرنا مەزارگەهێن شیعی ل مووسل و شنگار – ل دیڤ بۆچوونا وان – ))بیانوویە بۆ جێگیرکرنا دەسەڵاتا حەشدا شەعبی ل واندەڤەران ب هێجەتا پاراستنا مەزارگەهان((، هەروەك ئەوا ل گۆرێ سەیدە زەینەب ئەنجامداین ل باژێرێ دیمەشق و دەڤەرێن رەخ ودۆرێن حەلەب و یێن دیتر .
خەیری بۆزانی رێڤەبەرێ گشتی یێ کاروبارێن ئێزدیان ل وەزارەتا ئەوقافا هەرێما کوردستانا عیراقێ دایە دیارکرن کو شەبەکێن شیعە ئەوێن گوندێن وان دکەڤنە رۆژهەلاتێ مووسل، ئەردان ژ مەسیحیان دکڕن ل دەشتا نەینەوا ب بهایێن بلند، و دگۆتنا خۆدا دایە دیارکرن دشیانا شەبەکا دا نینە ئەوی کاری بکەن، بێی دەستڤەئینانا پشتەڤانیێ ژلایەنێن شیعی .
پلانا شیعی دڤێتە بگەهیتە چ؟
ئێك: کڕینا ئەردان، و ڕاکێشانا هندەك خێزانان ل مووسل و ڕەخ ودۆرێن وێ ب ڕێیا پارەیی ئەوێن نەسەبێ وان دگەهیتە ئال ئەلبەیت، یان ژی ئەوێن سەر ب هندەك ڕێچکەیێن سۆفیگەریڤە ئەوێن لێڤەگەرییا وان دگەهیتە خەلیفێ چارێ یێ ڕاشدی عەلی کوڕێ ئەبو تالب، مینا رێچکەیێن قادری و رفاعی و کەسنەزانی.
دوو: ئاڤاکرنا مەزارگەهـ و مەشهەدێن سەختەیێن بێ بەلگەیێن مێژوویی ل مووسل و لایێن وێ یێن رۆژئاڤا و رۆژهەلات و باکوور، ب مەرەما ئەنجامدانا گهۆرینەکا دیمۆغرافی و جوگرافی ل دەڤەرا مووسل کو پایتەختا عەرەبێن سونەیە ل عیراقێ .
سێ: ئەنجامدانا پراکتیزەیین کۆمکرنا جەماوەری ب رێیا بلندکرنا دروشمین دیار مینا زۆلم و زۆرداری ،تۆلڤەکرنێن ئەهل ئەلبەیت! سەرەدانکرنا مەزارگەهێن شیعی… و یێن دیتر، ب مەرەما خۆشکرنا دەلیڤەیا شیعەکرنا وان ل پاشەرۆژەکا نزیك.
چار: چێکرنا هیلال شیعی و ب ئاسانکرنا هاتن و چوونا ئیرانی کو ژ ئیران دەستپێدکەت و د هەرێما کوردستانێدا )باکوورێ عیراقێ( دەربازدبیت، بەرەڤ سوریا دچیت، پاشی ل لبنان و دەریایا ناڤەراست )رێکا حەریر( ب دوماهیك دهێت.
پێنج: لاوازکرنا دەسهەڵاتا هەرێما کوردستنانا عیراقێ، و جوداکرنا وێ ژلایێ جوگرافی ژ کوردستانا سوریا ب رێیا کۆنترۆلکرنێ ل سەر دەڤەرا شنگال ئەوا خودانا جهەکی ستراتیژی دناڤبەرا هەر ئێك ژ عیراق، سوریا و تورکیا .
ژێدەر و سەرچاوە و پەراوێز
]1[ مروج الذهب ومعادن الجوهر: 3/76.
]2[ ينظر: تاريخ الرسل والملوك للطبري: 3/300.
]3[ تاريخ الرسل والملوك للطبري: 3/298.
]4[ الأخبار الطوال، ص260 – 261.
]5[ تجارب الأمم وتعاقب الهمم: 2/82 – 83.
