ئەم قسەیە هەندێك لە موسوڵمانان لە سادەیی و خڵەفاوییەوە دەیكەن، بەڵام ناحەزانی ئیسلام لە ڕۆژئاواییەكان بە هەردوو دەزگای عەلمانی و تەبشیرییەوە بە مەبەستی هەڵگەڕاندنەوەی موسوڵمانان لە ئیسلام یان لانی كەم لاوازكردنی پابەندییان بە ئیسلامەوە ئەو قسەیە دەكەن. نەك هە ئەوە بەڵكو هەندێك جار تەبشیرییەكان (موژدەدەرانی مەسیحی) بە پشت بەستن بە بێئاگایی موسوڵمانان لە مێژووی ڕۆژئاواو مێژووی ململانێی كەنیسەو زانایان و بەرەنگاربوونەوەی زانست لەلایەن پیاوانی ئاینی مەسیحییەوە دەیانەوێت وا لەو خەڵكییە بگەیەنن كە هۆی پێشكەوتنی ڕۆژئاوا ئاینەكەیانەو هۆی دواكەوتنی موسوڵمانانیش ئاینەكەیانە و پێیان دەڵێن ئەگەر دەتانەوێت پێشكەون وەرنە سەر ئاینی مەسیحی !.
لە ڕاستیدا ئەم بابەتە شتی زۆری لەسەر نوسراوەو قسەی زۆری لە سەركراوەو زۆر لە بیرمەندو دانشمەندە ئیسلامییەكان قسەیان لە سەر كردووەو هەوڵیان داوە هۆیەكانی دوا كەوتنی جیهانی ئیسلامی دەست نیشان بكەن ، لە پێشی هەمووشیانە شەكیب ئەرسەلان لە سەرەتای سەدەی بیستەمەوە لێی كۆڵیوەتەوەو كتێبێكی نووسیوە بەهەمان ناونیشان ، من لێرەدا بە كورتی ڕای خۆم دەڵێم و هەركەسێكیش دەیەوێت زیاتری لەسەر بزانێت دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ هەندێك لەو كتێبانەی لەو بارەیەوە نوسراون.
پێش هەموو شتێك دەبێ ئەوە بزانین كە خوا دەسەڵاتی مرۆڤی داوە بەسەرهەرچی لە ئاسمانەكان و زەویدا هەیە و هەمووی بۆ مرۆڤــ ڕەخساندوە (أَڵمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ ڵكُم مَّا فِی السَّمَاۆاتِ ۆمَا فِی الْأَرْض ….) (لقمان: 20).واتە: ئایا نابینن خوا هەرچی لە ئاسمانەكان و زەویدا هەیە خستویەتە ژێر دەستی ئێوەوە؟ كەواتە پێشكەوتن و دواكەوتن پەیوەندی بەوەوە هەیە مرۆڤ تا چ ڕادەیەك هەوڵ دەدات و تێدەكۆشی بۆ سود وەرگرتن لەو توانایانەی پێی دراوەو لەو گێتییەی خراوەتە ژێر دەستییەوە ، نەك پەیوەندی بە ئاین و بیرو باوەڕەوە هەبێت ، بەو مەرجەی ئەو ئاینە ڕێگر نەبێت لەبەردەم بەكارهێنانی ژیری و سود وەرگرتن لەو بەهرانەی پێی دراوە ، جا ئەگەر سەلماندمان كە ئیسلام نەك هەر ئەو كارەی نەكردووە بەڵكو بە پێچەوانەوە هانی موسوڵمانانی داوە سود لەو بەهرانە وەرگرن كەپێیان دراوەو ئەو شتانەی خراونەتە ژێر دەستیان ، ئەو كاتە دەبێ لە هۆیەكی تر بگەڕێین بۆ دوا كەوتنی موسوڵمانان.
ئەڵبەتە بیرمەندو دانشمەندە ئیسلامییەكان ئەم كارەیا كردووەو تاوانەكەیان بە پلەی یەكەم خستۆتە ئەستۆی موسوڵمانان، چ لە تێگەیشتنی هەڵە بۆ ئیسلام وەیا زاڵبوونی ڕۆحی تەمەڵی و هەوڵی جددی نەدان بۆ دونیاو پشت بەستن بە خەڵكی تر(الاتكالیە) كە زۆرێكی كاریگەری تەصەوف بووە لەسەریان . ئەمانە هەمووڕاستن و ئەهلی تەصەوف و تەنانەت زانایانی ئاینی تەسك بین و كورت بین ڕۆڵی زۆریان هەبووە لەم مەسەلەیەدا بەڵام خۆ دەسەڵاتدارانی جیهانی ئیسلامی لەسەرەتاو ناوەڕاستەكانی سەدەی بیستەمەوە نە ئەهلی تەصەوف بوون و نە پابەند بوون بە ڕێنماییەكانی شێخانی تەریقەت و زانایانی ئاینی بەڵكو هەموو عەلمانی و لادینی بوون ، ئەی بۆچی پێشنەكەوتین؟ لێرەوە دەتوانین وەڵامەكەمان دەسكەوێتەوە ، ئەویش ئەوەیە:
دەتوانین بڵێین سەرەتای ئەم پێشكەوتنەی مرۆڤایەتی شتێكی كتوپڕبوو نەك پرۆسەیەكی لەسەرخۆ ، چونكە ئەو پێشكەوتنەی لە ماوەی سەدو پەنجا ساڵدا ڕوویداوە ملیۆنەها جار زیاترە لەوەی كە مرۆڤایەتی بە درێژایی تەمەنی بەدەستی هێناوە ، ئەگەر ئەو بڕە گۆڕانەی ئێستا ڕۆژانە بەسەر مرۆڤایەتیدا دێت و ئەو پێشكەوتنەی ڕۆژانە ڕوودەدات لەوەبەر لە ساڵێكدا ڕوویبدایە ئێستا مرۆڤایەتی لە دۆخێكی تردا دەبوو ، لێرەوە دەتوانین ئەو پێشكەوتنە كتوپڕەی مرۆڤایەتی بشوبهێنین بە كۆمەڵێك هەژار لە پڕێكدا بكەون بەسەر گەنجینەیەكی پارەداو دوای ئەوە ژیانیان گۆڕانكارییەكی جەوهەری بەسەردا بێت زۆر جیاواز لە پێشوو و هەر ڕۆژەی شتێكی نوێ بكڕن و شتێكی نوێ دروستكەن . بەنیسبەت پێشكەوتنی مرۆڤایەتیشەوە هەمان شت ڕوویدا، هەزارەها ساڵ لە ژیانێكی نیمچە جێگیر ، لە پڕێكدا پێشكەتنێكی بێ وێنە بە شێوەی بازدان ، بە ڕادەیەك كە هیچ ڕۆژێك لەوەی پێش خۆی ناچێت ، وەكو ئەوەی ئەم زانستە گەنجینەیەك بووبێت كلیلەكەی كەوتبێە دەستی ڕۆژئاوا و ڕۆژانەشتی نوێ دابێنن !.
دوو هۆكاری گرنگ هەن لەوەندەی من خوێندومەتەوە كەسم نەدیوە ئاماژەیان پێبدات:
یەكێكیان: ئەو ستەم و زۆردارییە بوو لە لایەن كەنیسەو دەسەڵاتەوە دەكرا لە خەڵكی و ئەو كۆتكردنەی خەڵكی بوو لە بیركردنەوە لە لایەن كەنیسەوە ، ئەمە پەرچەكردارێكی لای خەڵكی دروستكردو هانی دەدان بەهەر نرخێك بووە هەوڵی ڕزگاربوون بدەن لە دەسەڵاتی كەنیسە ،
دووەمیان : سروشتی وڵاتانی ئەوروپاییە كە ئەو داهات و دەرامەتانەیان نەبوو ژیانێكی باشی پێ ببەنە سەر ، ئەمیش هانی دەدان لە هەوڵی بەردەوامدا بن بۆ بەدەستهێنانی بژێوی باشتر. ئەوەی مێژووی ئەوروپا بخوێنێتەوە ئەم ڕاستییەی بۆ دەردەكەوێت ، بۆ نموونە گەڕان بە دوای زێڕدا كە ئیشێكی زۆر قورس بوو لەوێ زۆر باو بوو یان گەڕان بەدوای شوێنێكی تردا بۆ دۆزینەوەی بژێوی بە هۆی نالەباری باری ژیانیانەوە بوو ئەوە بوو لە ئەنجامدا كیشوەری ئەمریكاو ئوسترالیاو چەندین شوێنی تریان دۆزییەوە كە لەوڵاتانی خۆیان بە پیتتر بوو و زۆرێكیان كۆچیان بۆی كرد. لە ئەنجامی ئەو هەموو گەڕان و هەوڵدانە ڕێیان كەوت لە كلیلی زانست و لە پڕێكدا ئەو قەڵەمبازەیان داو ئینجا كەوتنە پەلاماردانی وڵاتانی تر بۆ گەڕان بەدوای كەرەسەی خاوو دابینكردنی بازاڕ بۆ كاڵاكانیان.
هەموو دەزانین ئەوروپا دوای شۆڕشی پیشەسازی دەستی كردە پەلاماردانی وڵاتانی دونیا ، ئەمەش وایكرد تا لە توانایاندا هەبێت ڕێگە نەدەن بەو وڵاتانەی لە ژێر دەستیاندان پێشكەون بۆ مسۆگەركردنی ئەو دوو مەبەستە . وە لەبەر ئەوەی جیهانی ئیسلامی بە گشتی و جیهانی عەرەبی بەتایبەتی كەوتوونەتە ناوەڕاستی جیهانەوەو گرنگترین سەرچاوەكانی وزەو كەرەسەی خاوی تێدایە و باكوری زەوی بە باشوریەوەو ڕۆژهەڵات بە ڕۆژئاواوە دەبەستێت ، بۆیە پشكی گەورەی بەركەوتووە لەو هەوڵەی ڕۆژئاوا بۆ ڕێگرتن لە پێشكەوتنی .
شتێكی ئاساییە ڕۆژئاوای پێشكەوتوو ڕێگە نەدات ئەم وڵاتانە پێشكەون ، هەروەكو چۆن ئەو كۆمەڵە خەڵكەی گەنجینەی پارەكەیان دۆزیوەتەوە هەوڵدەدەن تەنها بۆ خۆیانی ببەن و خەڵكی تری لێ بێبەش بكەن ، بەهەمان شت ، ئەوانەی كلیلی ئەو پێشكەوتنەیان دەستكەوتووە هەوڵدەدەن كەسی تر بەشداریان نەبێت لەبەر ئەو دوو هۆیەی سەرەوە كە باسمان كرد و هۆكارێكی تریش كە زۆر كەس دەیانەوێت نكۆلی لێبكەن ئەویش ڕقی كۆنی ڕۆژئاوایە لە جیهانی ئیسلامی و ترسیان لە ئیسلام كەوایان لێدەكات نەهێلن موسوڵمانان پێشكەون .
چاندنی دەوڵەتی جوولەكەش لەناو جەرگەی جیهانی ئیسلامیدا و بەرگری لێكردنی بە هەرچی هێز هەیە هەر بۆ ئەو مەبەستەیە .
ڕۆژئاوا بۆ دابینكردنی دواكەوتوویی ئەم وڵاتانە ڕژێمگەلێكیان سەپاندووە بەسەر ئەم میللەتانەدا ئەجندەكانی ئەوان بەپابكەن لە وڵاتەكانیاندا، بۆیە دەبینی هیچ هەوڵێكی جیددی نادەن بۆ پێشخستنی وڵاتەكانیان و هەوڵدەدەن ئەم وڵاتانە بار بێت بەسەر ڕۆژئاواوەو هیچ شتێكی ئەوتۆیان نەبێت پشت بەخۆیان ببەستن و بودجەیەكی ئەوتۆ تەرخان ناكەن بۆ توێژینەوەی زانستی ودروستكردنی كارگەی ئوتۆمبیل و فڕۆكەو چەك و تەقەمەنی و هتد..
وەنەبێ موسوڵمانان زانایان تێدا نەبێت بەڵكو سەنتەرەكانی توێژینەوەی زانستی لە ڕۆژئاوا زۆرێكیان موسوڵمانن بە تایبەت میسری و پاكستانی ، بەڵام بۆچی لە وڵاتانی خۆیاندا ئیش ناكەن و ئوێژینەوە ناكەن ؟ لەبەرئەوەی مۆڵەتیان پێنادرێت و كەشوهەوای گونجاویان بۆ ناڕِەخسێنرێت و بودجەیان بۆ تەرخان ناكرێت!.
دەتوانی ڕۆژئاواو جیهانی ئیسلامی بشوبهێنی بە دوو كەس زۆرانبازی دەكەن ، یەكێكیان فرسەت دێنێ و ئەوی تریان دەدا بە زەویدا ، دوای ئەوە سواری سەر سنگی دەبێت و ناهێڵێت هەڵسێتەوە . ڕێك ڕۆژئاوا وایكردووە ، چووەتە سەر سنگی جیهانی ئیسلامی لە ڕێگەی ئەو حكومەتانەی دایانناوەو ناهێڵن هەناسەبدەن و پێشكەون .كەواتە بەرپرسی یەكەم لە دواكەوتوویی جیهانی ئیسلامی ڕۆژئاوای دەسەڵاتدارە و بەرپرسی دووەم حكومەتەكانی جیهانی ئیسلامییەو سێهەمیش خۆمانین.
لەوانەیە هەندێك كەس بڵێن :ئەگەر وایە بۆچی هەندێك وڵاتی ئیسلامی وەكو مالیزیا پێشكەوتووە ؟ لە وەڵامدا دەڵێین حیسابی جیهانی عەرەبی جیاوازە لە مالیزیاو شوێنی تر ، لەبەر ئەو هۆیانەی كەلەوەبەر باسمان كرد و لەبەر خاتری دەوڵەتی جولەكە كە مانەوەی لەم ناوچەیەدا پێویستە بۆ دابینكردنی بەرژەوەندییەكانی ڕۆژئاوا. لەوانیە ئێستا بەرپرسانی كورد زیاتر لەم ڕاستییە بگەن چونكە بایەخنەدانی حكومەتی كوردی بەپیشەسازی و كشتوكاڵا پێدەچێ لەبەر نەزانی نەبێت بەڵكو لەبەرئەوە بێت كە ڕێگەیان پێنادرێت!.
