بژاردەى ئيسلام لەنێوان شەڕ و ئاشتيدا

محمد مەلا محمود تاوگۆزى

بە ڕاگوزەرێكى خێراى نێو دەقەكانى شەريعەت و كەتوار و مێژووى پێغەمبەر (دروودى خوداى لەسەربێت) و ياوەرانو پێشينانى بەڕێز (خودا لە هەموويان ڕازي بێت)، ئەوەمان بۆ ڕوون دەبێتەوە كە ئەسڵ لە ئيسلامدا ئاشتي وپێكەوەييە. ئەو جەنگانەيشي كراوون، يان بۆ بەرگرى و خۆپاراستن بووە، ياخود پەرچەكردار و وەلآمى ستەم ودەستدرێژي.

هەر بۆيە بە بارتەقاى ڕووبەڕووبوونەوەى بێباوەڕي و هاوبەشدانان بۆ خودا، ڕووبەڕووى ستەم و ناداديوەستابوونەوە. ئەمەش بە چەندين دەق پشتڕاست و چەسپاوە. وەك ئايەتەكانى: [وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّژِينَيُقَاتِلُونَكُمْ وَڵا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ ڵا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ]. وە ئايەتى: [أُژِنَ لِلَّژِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ڤُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَڵى نَصْڕهِمْ ڵقَدِيرٌالَّژِينَ أُخْڕجُوا مِنْ دِێاڕهِمْ بِغَيْڕ حَقٍّ إِلَّا أَنْ ێقُولُوا ژبُّنَا اللَّهُ]. وە چەندين ئايەتى ديكە. ڕەنگە لە هەمووشيان ڕوونتر ئەمئايەتە پيرۆزە بێت، كە فەرمان بە وەلاَمدانەوەى داواى ئاشتى و پێكەوەيي دەكات. وەك دەفەرموێت: [وَإِنْ جَنَحُوالِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ ڵهَا وَتَوَكَّلْ عَڵى اللَّهِ]. ئەم ئايەتە پيرۆزە باس لە درێژكردنى دەستي ئاشتى و پێكەوەژيان دەكات لەگەڵگرۆى بێباوەڕان و هاوبەشدانەران.

بەرجەستەكردني ئەم فەرمانەيش لە (صولحى حودەيبييە)دا زۆر بە ڕوونى فەراهەم بوو، كاتێك خودى پێغەمبەر(دروودى خوداى لەسەربێت) سوور بوو لەسەر ئەنجامدانى، سەربارى ئەوەى ياوەران ڕايان لەسەر نەبوو وە پێيانقبوڵ نەدەكرا و بۆيان هەزم نەدەكرا، تا ئەو ئاستەى پێشەوا (عەلى) فەرمانى پێغەمبەرى شكاند لە بەرامبەر چەندخاڵێكى ئەم ڕێكەوتنە، وەك ئەوەى دڵي ڕێگەى نەدەدا دەستەواژەكانى (باسم الله الرحمن الرحيم) و (محمد رسولالله) بكوژێنێتەوە، هەتا ئەوەى لەسەر داواى بێباوەڕان پێغەمبەر (دروودى خوداى لەسەربێت) بە دەستي خۆي ئەمكارەى كرد. كە ئەگەر بێت و لەسەر ئەم ديمەنە ڕاوەستين و بيهێنينە پێش چاومان، ئەوا زۆر واتا لەخۆ دەگرێت!! بەلآم دواجار ئەم ڕێكەوتنە بوو بە مايەي خێر و بەرژەوەندى بۆ مسوڵمانان و لە سايەيدا حەسانەوە و حەوانەوە وبانگەوازيش پێينايە قوناغێكى ديكەوە.

هەر لەبەر ئەم ئەسڵە ئاشتيخوازييەى ئيسلام، پێغەمبەر (دروودى خوداى لەسەربێت) كاتێك سوپا و سەربازەكانىدەنارد بۆ هەر ئامانج و پلانێك فەرمانى پێ دەكردن بەوەى: بجەنگن، بەلآم جەردەيي و ناپاكى نەكەن، تەرمەكاننەشێوێنن، منداڵ نەكوژن. كاتێكيش گەييشتنە دوژمن بانگيان بكەن بۆ يەكێك لەم سێ بژاردەيە:

١ـ بانگيان بكەن بۆ ئيسلام، كە ئەگەر هاتوو وەلآميان دايەوە ئەوا لێيان قبوڵ بكەن و دەست لە شەڕ هەڵبگرن.

٢ـ ئەگەر وەلآميان نەدايەوە و بڕوايان نەهێنا، ئەوا پابەندى سەرانەدان دەكرێن و، لەبەرامبەر ئەوەشدا وەكومسوڵمانەكان مافي ژيان و هاولآتيبوونيان پێ دەدرێت و بە سەلامەتى دەژين.

٣ـ ئەگەر هيچكام لەم بژاردانەيان قبوڵ نەكرد، ئەو كات لە دژيان دەجەنگن (١).

دانانى ئەم بژاردە و ڕێكارانەش بۆ ئەوەيە كەمترين ڕووبەڕوونەوە و گرژي دروست ببێت و جەنگ ڕوونەدات، چونكەجەنگ بۆ هيچ لايەك پەسەند نييە و دەرەنجامى باشي نابێت.

خواى گەورە سەبارەت بە جەنگ و جيهاد، گوزارشت لە ناخ و هەستي ياوەرانى بەڕێز (خودا لێيان ڕازى بێت) دەكات و دەفەرموێت: [كُتِبَ عَڵيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ ڵكُمْ]. واتە: جەنگتان لەسەر واجب كراوە، لە كاتێكدا بەلاتانەوەخۆشەويست نييە و پێتان ناخۆشە.

پێغەمبەريش (دروودى خوداى لەسەربێت) فەرمويەتى: «ێا أَيُّهَا النَّاسُ لاَ تَتَمَنَّوْا لِقَاءَ الْعَدُوِّ وَاسْأَلُوا اللَّهَ الْعَافِێەَ». رواهالشيخان. واتە: ئەى خەڵكينە ئاواتەخوازى پێكدادان و بەيەكگەييشتنى دوژمن مەبن، بەڵكو داواى سەلامەتى وبێوەيي لە خودا بكەن.

بەوەى ڕابوورد بۆمان ڕوون دەبێتەوە كە ئيسلام هەتا ئەو سنوورەى شكۆى مسوڵمانان و بيروباوەڕەكەيان سەلامەتو پارێزراوە، ئاشتى و پێكەوەيي بژاردەى يەكەم و بنەڕەتييە لەلاى و جەنگيش وەلاَمێكى ناچارى.

————————————————-

١  – كانَ رَسولُ اللهِ ﷺ إذا أَمَّرَ أَمِيرًا على جَيْشٍ، أَوْ سَرِيَّةٍ، أَوْصاهُ في خاصَّتِهِ بتَقْوى اللهِ، وَمَن معهُ مِنَ المُسْلِمِينَ خَيْرًا، ثُمَّ قالَ: اغْزُوا باسْمِ اللهِ في سَبيلِ اللهِ، قاتِلُوا مَن كَفَرَ باللَّهِ، اغْزُوا وَلا تَغُلُّوا، وَلا تَغْدِرُوا، وَلا تُمَثِّلُوا، وَلا تَقْتُلُوا وَلِيدًا.

 وإذا لَقِيتَ عَدُوَّكَ مِنَ المُشْرِكِينَ، فادْعُهُمْ إلى ثَلاثِ خِصالٍ -أَوْ خِلالٍ- فأيَّتُهُنَّ ما أَجابُوكَ فاقْبَلْ منهمْ، وَكُفَّ عنْهمْ، ثُمَّ ادْعُهُمْ إلى الإسْلامِ، فإنْ أَجابُوكَ، فاقْبَلْ منهمْ، وَكُفَّ عنْهمْ، ثُمَّ ادْعُهُمْ إلى التَّحَوُّلِ مِن دارِهِمْ إلى دارِ المُهاجِرِينَ، وَأَخْبِرْهُمْ أنَّهُمْ إنْ فَعَلُوا ذلكَ فَلَهُمْ ما لِلْمُهاجِرِينَ، وَعليهم ما على المُهاجِرِينَ، فإنْ أَبَوْا أَنْ يَتَحَوَّلُوا منها، فَأَخْبِرْهُمْ أنَّهُمْ يَكونُونَ كَأَعْرابِ المُسْلِمِينَ، يَجْرِي عليهم حُكْمُ اللهِ الذي يَجْرِي على المُؤْمِنِينَ، وَلا يَكونُ لهمْ في الغَنِيمَةِ والْفَيْءِ شيءٌ إلّا أَنْ يُجاهِدُوا مع المُسْلِمِينَ، فإنْ هُمْ أَبَوْا فَسَلْهُمُ الجِزْيَةَ، فإنْ هُمْ أَجابُوكَ فاقْبَلْ منهمْ، وَكُفَّ عنْهمْ، فإنْ هُمْ أَبَوْا فاسْتَعِنْ باللَّهِ وَقاتِلْهُمْ.

 وإذا حاصَرْتَ أَهْلَ حِصْنٍ فأرادُوكَ أَنْ تَجْعَلَ لهمْ ذِمَّةَ اللهِ، وَذِمَّةَ نَبِيِّهِ، فلا تَجْعَلْ لهمْ ذِمَّةَ اللهِ، وَلا ذِمَّةَ نَبِيِّهِ، وَلَكِنِ اجْعَلْ لهمْ ذِمَّتَكَ وَذِمَّةَ أَصْحابِكَ؛ فإنَّكُمْ أَنْ تُخْفِرُوا ذِمَمَكُمْ وَذِمَمَ أَصْحابِكُمْ أَهْوَنُ مِن أَنْ تُخْفِرُوا ذِمَّةَ اللهِ وَذِمَّةَ رَسولِهِ، وإذا حاصَرْتَ أَهْلَ حِصْنٍ فأرادُوكَ أَنْ تُنْزِلَهُمْ على حُكْمِ اللهِ، فلا تُنْزِلْهُمْ على حُكْمِ اللهِ، وَلَكِنْ أَنْزِلْهُمْ على حُكْمِكَ؛ فإنَّكَ لا تَدْرِي أَتُصِيبُ حُكْمَ اللهِ فيهم أَمْ لا. رواه مسلم، صحيح مسلم (١٧٣١) •