سیانزەیەم
[إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ]ئەم ئایەتە پیرۆزەى سورەتى (الرعد)، یەکێکە لەو ئایەتە بڵاوە سەرزارییانەى تەنانەت کەم کەس هەیە لەبەریشی نەبێت، بەڵام زۆرجار بەکارهێنان و بەڵگەپێهێنانەوەى لە ڕێچکەى خۆیدا نییە. ئێمە هەوڵ دەدەین بیگێڕینەوە سەر ڕێچکە ڕاستەقینەکەى و، لە سیاق و میصداقی خۆیدا بیهێڵینەوە و لە لادان بیپارێزین.
کاتێک ئەم ئایەتە دەخوێنینەوە یاخود دەبیستین، خێرا ئەوە دێت بە خەیاڵماندا و ئەوە دەدرێت بە گوێماندا کە خودا هیچ کەس و هۆز و هێز و گەل و گروپێک ناگۆڕێت لە خراپەوە بۆ چاکە، لە شەڕەوە بۆ خێر، لە زیانەوە بۆ بەرژەوەندی، تاوەکو خۆیان خۆیان نەگۆڕن… هەرچەند ئایەتەکە ئەم واتایەش هەڵدەگرێت و ڕێگرێکى نییە، بەڵام کاتێک هیچ زەرورەتێک و مەبەستێکى باڵا بۆ لادان لە واتا سەرەکیی و بنەڕەتییەکە لە ئارادا نەبێت، بێگومان پێویست ناکات ئێمەش لەو ئەسڵە لابدەین و واتا ڕوون و ئاساییەکەى بگۆڕین.
بەم پێیەش واتاى سروشتى ئایەتەکە بەم جۆرەیە: خودا هیچ کات خێر و چاکە و بەرژەوەندى و بەخششەکانى خۆی بەسەر بەندەکانییەوە ناگۆڕێت بۆ شەڕ و خراپە و زیان و نەهامەتى، تاوەکو ئەوان خۆیان گۆڕانکاری بەسەر خۆیاندا نەهێنن و، درگاى خراپە و تاوان و بەدبەختى لە خۆیان نەکەنەوە و، خۆیان ڕادەستی سەرکەشی و نافەرمانى نەکەن.
ئەمەش بۆچوونى هەریەک لە پێشەوایان: (ئیبن عەباس ) و (موجاهید ) و (قەتادە ) و (ئيبراهيم )ە بۆ ئایەتەکە، (خودا لێیان ڕازى بێت).
هەروەها بۆچونى گشت زانایانى تەفسیرە، لەوانە
١ـ پێشەوا (تەبەرى) دەفەرموێت: (([إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ]، من عافية ونعمة، فيزيل ذلك عنهم ويهلكهم [حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ] من ذلك بظلم بعضهم بعضًا، واعتداء بعضهم على بعض، فَتَحلَّ بهم حينئذ عقوبته وتغييره)) .
٢ـ پێشەوا (بەغەوى) دەفەرموێت: (([إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ] من العافية والنعمة، [حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ] من الحال الجميلة فيعصوا ربهم)) .
٣ـ پێشەوا (قورتوبی) دەفەرموێت: ((أخبر الله تعالى في هذه الآية أنه لا يغير ما بقوم حتى يقع منهم تغيير، إما منهم أو من الناظر لهم، أو ممن هو منهم بسبب)) .
٤ـ پێشەوا (ئیبن قەیم) دەفەرموێت: ((وهل زالت عن أحد قط نعمة إلا بشؤم معصيته؟! فإن الله إذا أنعم على عبد بنعمة حفظها عليه ولا يغيرها عنه حتى يكون هو الساعي في تغييرها عن نفسه. [إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ]. الرعد: 11. ومن تأمل ما قص الله تعالى في كتابه من أحوال الأمم الذين أزال نعمه عنهم وجد سبب ذلك جميعه إنما هو مخالفة أمره وعصيان رسله، وكذلك من نظر في أحوال أهل عصره وما أزال الله عنهم من نعمه وجد ذلك كله من سوء عواقب الذنوب، كما قيل: إذا كنت في نعمة فارعها … فإن المعاصي تزيل النعم.
فما حفظت نعمة الله بشيء قط مثل طاعته، ولا حصلت فيها الزيادة بمثل شكره، ولا زالت عن العبد بمثل معصيته لربه فإنها نار النعم التي تعمل فيها كما تعمل النار في الحطب اليابس)) .
کەواتە وەکچۆن خودا سەرەتا مرۆڤى لەسەر سروشت و جوانى و پاکى ئەفراندووە، بە هەمانشێوە لەسەر ناز و نیعمەت و خێر و خۆشیش ئەفراندویەتى، وە بەردەوامیش دەبێت لەسەرى هەتا ئەو کاتەى مرۆڤ لەخۆی دەگۆڕێت و، سروشتى ڕاستەقینەى خۆی ون دەکات و لەم ئەسڵە لادەدات، کە ئەوکات پەروەردگاریش بەخشندەیی و میهری خۆی دەگۆڕێت بەرامبەریان. هەروەک چەندین ئایەت و فەرمودە ئەمە پشتڕاست دەکەنەوە: [ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ]. الأنفال: ٥٣. [وَإِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ]. محمد: ٣٨. چەندین دەقی دیکە لەم بارەیەوە بەردەستن، بەڵام بە پێویستى نازانین زیاد لەمە لەسەری بدوێین و، بەم ئەندازەیە دەست هەڵدەگرین.
